1. Vekâlet Sözleşmesi

Vekâlet sözleşmesi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 502. Maddesinde; “Vekâlet sözleşmesi, vekilin vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir.” şeklinde tanımlanmıştır. Vekâlet sözleşmesinde vekil ve vekil eden olmak üzere iki taraf vardır. Vekil, vekil edenin menfaatine ve iradesine uygun olarak bir iş veya işlem yapmayı üstlenen kişidir. Vekil eden ise, kendi iradesine uygun olarak bir iş veya işlemin yapılmasına izin/onay veren kişidir. Vekâlet sözleşmesinin kapsamı kural olarak sözleşmede açıkça gösterilmelidir. Ancak eğer vekâlet sözleşmesinde işin kapsamı belirlenmemişse; vekâletin kapsamı görülecek işin niteliğine göre belirlenir. Vekâlet özellikle vekilin üstlendiği işin görülmesi için gerekli hukuki işlemlerin yapılması yetkisini de kapsar. (TBK md. 504). 

2. Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedir? 

Vekâlet sözleşmesi, tarafların karşılıklı güvenine dayanan bir sözleşmedir. Bu güven ilişkisi gereği vekil, vekil edenin yararına ve iradesine uygun iş ve işlemler yapma ve onun zararına olabilecek hareketlerden kaçınma yükümlülüğü altındadır. Vekâlet sözleşmesindeki bu güven ilişkisi ve vekilin sorumluluğu, TBK’nın 506. maddesinde “Vekil üstlendiği iş ve hizmetleri, vekâlet verenin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle yürütmekle yükümlüdür.” şeklinde hükme bağlanmıştır. Vekilin, vekil edenin yararına ve iradesine aykırı olarak bir iş veya işlem yapması veya onun zararına olabilecek hareketlerden kaçınmaması, vekâlet görevinin kötüye kullanılması olarak kabul edilmektedir.

3. Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davası 

Yukarıda izah ettiğimiz üzere sadakat ve özen borcu, vekilin, vekil edene karşı en önde gelen borcu olarak kabul edilmektedir. Bu itibarla vekil, vekil edenin yararına ve iradesine uygun hareket etme, onu zararlandırıcı davranışlardan kaçınma yükümlülüğü altındadır. Sözleşmede vekâletin nasıl yerine getirileceği hakkında açık bir hüküm bulunmasa veya yapılan işlem dış temsil yetkisinin sınırları içerisinde kalsa dahi vekilin bu yükümlülüğü daima mevcuttur. Hatta vekil eden malik tarafından, vekilin bir taşınmazın satışında, dilediği bedelle dilediği kimseye satış yapabileceği şeklinde yetkili kılınması, satacağı kimseyi dahi belirtmesi, ona dürüstlük kuralını, sadakat ve özen borcunu göz ardı etmek suretiyle, makul sayılacak ölçüler dışına çıkarak satış yapma hakkını vermez. Vekil edenin yararı ile bağdaşmayacak bir eylem veya işlem yapan vekil sorumlu olur. Öte yandan, vekil ile sözleşme yapan üçüncü kişi Türk Medeni Kanunu’nun 3. maddesi anlamında iyiniyetli ise yani vekilin vekâlet görevini kötüye kullandığını bilmiyor veya kendisinden beklenen özeni göstermesine rağmen bilmesine olanak yoksa vekil ile yaptığı sözleşme geçerlidir ve vekil edeni bağlar. Vekil, vekâlet görevini kötüye kullansa dahi bu husus vekil ile vekâlet eden arasında bir iç sorun olarak kalır, vekil ile sözleşme yapan kişinin kazandığı haklara etkili olmaz.

Ne var ki, üçüncü kişi vekil ile çıkar ve işbirliği içerisinde ise veya kötü niyetli olup vekilin vekâlet görevini kötüye kullandığını biliyor veya bilmesi gerekiyorsa vekil edenin sözleşme ile bağlı sayılmaması, Türk Medeni Kanunun 2. maddesinde yazılı dürüstlük kuralının doğal bir sonucu olarak kabul edilmektedir. Söz konusu yasa maddesi buyurucu nitelik taşıdığından hâkim tarafından re’sen göz önünde tutulması zorunludur. Nitekim yerleşik Yargıtay kararları, uygulama ve bilimsel görüşler bu yönde gelişmiş ve kararlılık kazanmıştır. (YHGK 2007/1-609 E., 2007/595 K., ve 19.9.2007 T. – YHGK 2017/1272 E., 2019/1399 K. ve 19.12.2019 T.) 

Özetle belirtmek gerekirse, taşınmaz satışı veya satış vaadi sözleşmesi yapmak üzere verilen vekâletname ile işlem yapan vekil, vekâlet edenin yararına ve iradesine aykırı hareket ederse bundan sorumlu olur. Üçüncü kişi vekil ile çıkar ve işbirliği içerisinde ise veya kötü niyetli olup vekilin vekâlet görevini kötüye kullandığını biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, vekil eden yapılan taşınmaz satış işlemleri için vekâlet görevinin kötüye kullanılması nedenine dayalı tapu iptali ve tescil davası açabilecektir. 

4. Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davasını Kimler Açabilir?

 Vekâlet görevinin kötüye kullanılması nedeniyle tapu iptali ve tescil davasını, vekil eden veya onun mirasçıları açabilir.

5. Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davası Kime Karşı Açılır?

Vekâlet görevinin kötüye kullanılması nedeniyle tapu iptali ve tescil davası, vekile ve vekil ile çıkar ve işbirliği içerisinde olan veya kötü niyetli olup vekilin vekâlet görevini kötüye kullandığını bilen üçüncü kişilere karşı açılır. 

6. Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davasında Zamanaşımı

Vekâlet görevinin kötüye kullanılması nedeniyle açılan tapu iptali ve tescil davalarında herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre bulunmamaktadır. Bu nedenle işbu davalar her zaman açılabilmektedir. (Y.1. HD. 2004/14912 E., 2005/715 K.02.02.2005 T.) 

7. Vekâlet Görevinin Kötüye Kullanılması Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Vekâlet görevinin kötüye kullanılması nedeniyle açılan tapu iptali ve tescili davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Yetkili yer mahkemesi ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.

Av. Tolgay MİNGAN