İŞ HUKUKUNDA REKABET YASAĞI

1. Rekabet Yasağı Sözleşmesi Nedir?

İş hukukunda rekabet yasağı sözleşmesi, işçinin iş sözleşmesinin devamı esnasında işverenin müşteri çevresi veya üretim sırları ya da işverenin yaptığı işler hakkında bilgi edinmesi sebebiyle iş ilişkisi sona erdikten sonra işverenle rekabet teşkil edecek herhangi bir faaliyette bulunmamasının kararlaştırıldığı bir sözleşmedir. İş ilişkisi devam ederken işçinin, işvereni ile rekabet etmemesi sadakat borcunun bir gereğidir. Ancak bu rekabet yasağının iş ilişkisi sona erdikten sonra bir süre daha devam etmesi isteniyorsa buna ilişkin iş sözleşmesine rekabet yasağı kaydı konulması veya veya bu konuda ayrı bir rekabet yasağı sözleşmesi yapılmalıdır. İş hukukunda rekabet yasağına ilişkin yasal düzenlemeler 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 444 ile 447. Maddeleri arasında yer almaktadır.

2. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları

Rekabet yasağı işçinin iş sözleşmesi sona erdikten sonra işverenle rekabet etmesini yasakladığı için çalışma koşullarını kısıtlamakta ve ekonomik geleceğini sınırlamaktadır. Bu nedenle rekabet yasağı sözleşmesinin geçerliliği için kanunda bir takım geçerlilik şartları getirilmiştir. Buna göre geçerli bir rekabet yasağı sözleşmesinden bahsedebilmek için aşağıdaki şartların bir arada bulunması gerekmektedir;

a. İşçi ile işveren arasında hizmet ilişkisinin bulunması,

b. İşçinin fiil ehliyetine sahip olması,

c. Rekabet yasağı sözleşmesinin veya rekabet kaydının yazılı olarak yapılması,

d. İşçinin iş ilişkisinin devamı esnasında müşteri çevresi, üretim sırları veya iş hakkında edindiği bilgileri kullanmasının işverenin önemli bir zararına sebep olacak nitelikte olması.

3. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Sınırları

Kanun koyucu, rekabet yasağı sözleşmesinin işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürecek biçimde yapılamayacağını hükme bağlayarak bu sözleşmeye yer, zaman ve işin türü bakımından birtakım sınırlamalar getirmiştir.

Buna göre rekabet yasağı sözleşmesinde rekabet yasağı uygulanacak yerin belirli olması gerekmektedir. Bu yerin sınırı belirli bir coğrafi bölge veya şehir olabileceği gibi işverenin faaliyet alanıyla sınırlı olarak belirlenebilir. Rekabet yasağı özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşamaz. Bu süre iş sözleşmesinin sona erme tarihinden itibaren işlemeye başlar. Ayrıca rekabet yasağı işverenin faaliyet alanıyla ilgili olan işler bakımından yapılabilir. Son olarak belirtmek gerekir ki Hâkim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilir.

4. Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Sona Ermesi

Rekabet yasağının sona erme halleri kanunda açıkça düzenlenmiştir. Buna göre rekabet yasağı sözleşmesi öncelikle sözleşmede belirlenen sürenin dolması ile sona erer. Bunun dışında TBK’nın 447. maddesi uyarınca rekabet yasağı, işverenin bu yasağın sürdürülmesinde gerçek bir yararının olmadığı belirlenmişse sona erer. İşverenin haklı bir neden olmaksızın iş sözleşmesini feshetmesi veya işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi halinde de rekabet yasağı sona erer. 

5. Rekabet Yasağı Sözleşmesine Aykırılığın Sonuçları

a. İşverenin Zararının Ödenmesi

Rekabet yasağına aykırı davranan işçi, bunun sonucu olarak işverenin uğradığı bütün zararları gidermekle yükümlüdür. İşverenin uğramış olduğu söz konusu zarar, kazanç kaybı olarak veya fiili zarar olarak ortaya çıkabilir. Burada işverenin uğradığı zararı ispat etmesi gerekmektedir.

b. İşçinin Cezai Şart Yükümlülüğü

Rekabet yasağı sözleşmesinde, rekabet yasağının ihlali halinde işçinin ödemesi gereken cezai şart bedelinin yazılması mümkündür. Rekabet yasağı sözleşmesinde bir cezai şart belirlenmişse işveren zarar koşuluna ve ispat yükümlülüğüne bağlı kalmadan doğrudan bu bedelin de ödenmesini isteyebilir. Ayrıca işverenin uğramış olduğu zarar cezai şart miktarını aşıyorsa, işveren aşan miktarla ilgili zararını ispatlayarak ayrıca bu bedelin de ödenmesini isteyebilir.

c. İşçinin Rekabet Yasağına Aykırı Davranışına Son Verilmesi

İşveren, ceza koşulu ve doğabilecek ek zararlarının ödenmesi dışında, sözleşmede yazılı olarak açıkça saklı tutması koşuluyla, kendisinin ihlal veya tehdit edilen menfaatlerinin önemi ile işçinin davranışı haklı gösteriyorsa, yasağa aykırı davranışa son verilmesini de isteyebilir. Ancak işverenin yasağa aykırı davranışa son verilmesini talep edebilmesi için bu hakkın sözleşmede açıkça yazılı olması ve gerekmektedir.

6. Rekabet Yasağının İhlali Halinde Açılacak Davalarda Görevli Mahkeme

Rekabet yasağının ihlali halinde açılacak davalar iş ilişkisi sona erdikten sonra açıldığı için görevli mahkeme uzun yıllar boyunca tartışma konusu olmuş ve emsal içtihatlarda farklı mahkemeler belirtilmiştir. Ancak Yargıtay’ın son yıllardaki emsal içtihatları uyarınca rekabet yasağının ihlali halinde açılacak davalar İş Mahkemelerinde açılmaktadır.

Av. Arb. Tolgay MİNGAN