1. Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?

Kısa çalışma ödeneği, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2. maddesinde düzenlenmiştir. Kanunun Ek 2. maddesinde düzenlenen kısa çalışma ödeneğine ilişkin usul ve esaslar ise Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkındaki Yönetmelik’te ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre kısa çalışma ödeneği; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara/işçilere çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir ödenektir. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan, üç ay süreyle ödenen kısa çalışma ödeneği, Cumhurbaşkanı tarafından altı aya kadar da uzatılabilmektedir.

Haftalık çalışma süresinin azalmasına veya işyerindeki faaliyetin durmasına neden olan genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerin neler olduğu Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkındaki Yönetmelik’in 3. maddesinde hükme bağlanmıştır. Buna göre;

Genel Ekonomik Kriz: Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlardır.

Bölgesel Kriz: Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlardır.

Sektörel Kriz: Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlardır.

Zorlayıcı Sebepler: İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır.

İşbu yazımızın devamında kısa çalışma ödeneği için zorlayıcı neden olarak kabul edilen yeni koronavirüs (Covid-19) salgınından kaynaklı kısa çalışma ödeneği başvurularına ilişkin usul ve esaslara değinilecektir.

2. Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgını Nedeniyle Kısa Çalışma Ödeneği

Ülkemizde ve dünyada etkisini gösteren ve hayatı durma noktasına getiren yeni koronavirüs (Covid-19) salgını, kısa çalışma ödeneği açısından zorlayıcı neden olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla korona virüs (Covid-19) salgını nedeniyle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması halinde kısa çalışma ödeneğine başvurabilir.

3. Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgını Nedeniyle Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Şartları

a. Yeni koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için öncelikle, işyerinde haftalık çalışma saatlerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltıldığının veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulduğunun, işveren tarafından İŞKUR’a ve varsa toplu iş sözleşmesi tarafı olan sendikaya bir yazı ile bildirilmesi ve bu bildirimle yapılan başvurunun uygun bulunması gerekmektedir.

b. Yeni koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için, iş yerinde kısa çalışma uygulanan dönemde işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekir. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan nedenlerle iş sözleşmesinin feshi halleri bu durumdan istisna tutulmuştur.

c. Yeni koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi gereken bir diğer şart da; işçinin, hizmet akdinin feshi hariç, işsizlik sigortası hak etme şartlarını yerine getirmiş olmasıdır. İşsizlik sigortasına hak kazanma şartları da 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre, işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün içinde kesintisiz olarak çalışmış olması ve son üç yıl içinde adına en az 600 gün işsizlik sigortası priminin bildirilmiş olması gerekmektedir.

Ancak 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanun’a 25.03.2020 tarihinde eklenen Geçici Madde 23 ile yeni koronavirüs (Covid-19) salgınından kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için, 30.06.2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, 120 günlük kesintisiz çalışma süresi 60 güne, son üç yılda 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olma şartı da 450 güne indirilmiştir. Dolayısıyla yeni koronavirüs (Covid-19) salgınından kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle işçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, 30.06.2020 tarihine kadar geçerli olmak üzere, kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 60 gün içinde kesintisiz olarak çalışmış olması ve son üç yıl içinde adına en az 450 gün işsizlik sigortası priminin bildirilmiş olması gerekmektedir.

d. Yukarıdaki koşulları taşımayanlar, kısa çalışma süresini geçmemek üzere, son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam edebilmektedir. Yani yukarıdaki şartları sağlamayan işçi, daha önce işsizlik ödeneği almışsa ve bu ödeneği süresinden önce son bulmuşsa kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilecektir.

4. Kısa Çalışma Ödeneğinin Miktarı ve Süresi

Günlük kısa çalışma ödeneği, sigortalının/işçinin son on iki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez. Kısa çalışma ödeneği, PTT aracılığıyla her ay işçinin kendi hesabına yatırılır.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır. Ancak bu süre Cumhurbaşkanı kararıyla altı aya kadar da uzatılabilmektedir.

5. Yeni koronavirüs (Covid-19) Salgını Nedeniyle Kısa Çalışma Ödeneğine Nasıl Başvurulur?

Yeni koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle haftalık çalışma süresinin azalması veya işyerindeki faaliyetlerin durması halinde işveren,  Kısa Çalışma Talep Formunu ve Kısa Çalışma Uygulanacak İşçi Listesini doldurup, bağlı bulunduğu İŞKUR birimine elektronik posta yoluyla göndererek başvuruda bulunabilir. Başvuruların hızlı bir şekilde sonuçlandırılabilmesi için Yeni koronavirüs (Covid-19) salgınından olumsuz etkilenildiğine dayanak teşkil eden belgelerin başvuruya eklenmesi önem taşımaktadır. Başvuruda bulunan işverenlere başvurusunun alındığı yine aynı yolla en kısa sürede bildirilir. Yapılan başvurular, uygunluk tespitleri hariç olmak üzere başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde sonuçlandırılır.

İşverenin kısa çalışma talebi, öncelikle Kurum birimi tarafından sebep ve şekil yönünden değerlendirilir. Kısa çalışma talepleri, iş müfettişlerince uygunluk tespiti yapılması amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının ilgili birimine gönderilir. Kısa çalışma ödeneği için yapılan başvurular uygunluk denetiminden geçtikten sonra onaylanır.

Ancak 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanun’a 25.03.2020 tarihinde eklenen Geçici Madde 25 ile yeni koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanmasının beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemelerinin yapılacağına ilişkin yeni düzenleme yapılmıştır. Dolayısıyla yeni koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle yapılacak kısa çalışma ödeneği başvurularında, işverenin başvurusu ve beyanı yeterli olarak kabul edilmektedir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle fazla ve yersiz ödeme yapılması halinde ise yapılan bu ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

6. Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi

Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir. Yine işverenin kısa çalışma süresini öngördüğü tarihten önce sona erdirmesi durumunda da kısa çalışma ödeneği kesilir.

Av. Arb. Tolgay MİNGAN